Շարլ Ազնավուր «Սուրբ Ծննդյան ընթրիք»

   Կնոջս մահից հետո ես մենակ եմ ապրում։ Զբաղվում եմ տան գործերով, ինքս եմ խոհանոցում պատրաստում։ Իմ հարազատները ասում են, որ ես այնպես լավ եմ պատրաստում, որ պետք է խոհարար աշխատեմ։ Բայց առիթներին ընկերներին հրավիրելու, ավելի ճիշտ նրանց, ովքեր իրենցից մնացին։ Այս ամանոր ընկերներից մի մասը գնաց տաք կղզիներ, իսկ մյուսները սառը սարալանջեր երիտասարդությունը հիշելու։ Ես չեմ սիրում փոխել ավանդույթները և որոշեցի այս ամանորը դիմավորել շան և մենակուցյունիս հետ։ Ես որոշեցի գնալ աղոթելու բոլորի համար և որպեցզի ոչմեկին չնեղացնեմ աղոթել եմ՝ Եհովային, Հիսուսին և Ալլահին։
   Խանութներով անցնելուց և անհրաժեշտ մթերքը գնելուց հետո ես արդեն գազոջախիս մոտ էի։ Որպես ոչմեկին չնեղացնել ոչ ալկոհոլ ոչ էլ խոզի միս ամանորյա սեղանիս չկար։ Ես որոշեցի ձկնով դիմավորել այս ամանորը, դա բոլոր աստվածներին դուր կգա։ Միակ մսի կտորը հասնում էր իմ հավատարիմ ընկեր շանս։ Ես կտրել էի եղևնին անտառում։ Ես և կինս սովորություն ունեինք եղևնին հավաքելու միայն տարվա տոներից հետո։ Եղևնու շուրջ ես շարեցի մոմեր։

Սելջուկ-թյուրքերը

Ներկայացրե՛ք թյուրք-սելջուկների արշավանքների հետևանքները Հայաստանում.

   1047թ. Սելջուկների քսան հազարանոց բանակը առաջին անգամ ներխուժեց Հայաստան։ Նա հասավ մինչև Բասեն, ճանապարհին ավերելով բազմաթիվ բնակավայրեր։ 1048 թվին սկսվեց հարյուր հազարանոց բանակի նոր արշավանքը։ Սելջուկները կազմակերպեցին բնակչության կոտորած։ Գրավվեցին Կարինի մոտ գտնվող Արծն վաճառաշատ ու շատ հարուստ քաղաքա, որի բնակչությունը ավիրեցին իսկ քաղաքը ավիրեցին։ ՈՒշացումով հասաց բյուզանդական և վրացական զորքը փորցեծ կանգնեցնել նրանց, սակայն Բասենի ճակատամարտում պարտություն կրեց։ 1054 թվակ. սկսեց Սելջուկների հաջորդ արշավանքը։ Այս անգամ Կարսի մոտակայքում հայերը լուրջ դիմադրություն կազմակերպեցին։ Սակայն թյուրքերը հարուստ ավարով վերադարձան հայաստանից։

   1064 թ. սուլթան Ալփ-Արալանը ներխուժեց Հայաստան այն մինչև վերջ գրավվելու համար։ Սելջուկները գրավվեցին Անին։ Ծաղկուն քաղաքը վերածվեց ավիրակների։ Դրանից հետո ավիրածություններից խուսափելու նպատակով Տաշիր-Ձորագետի, Կարսի և Սյունիքի թագավորները ձևականորեն իրենց հպատակությունը հայտնեցին սելջուկներին։ 1071 թվականին բյուզանդացիները փորձեցին կանգնեցնել սելջուկների զորքերը։ Վճռական ձակատամարտը տեղի ունեցավ Մանազկերտի մոտ։ Բյուզանդացիները պարտություն կրեցին։ Կնքվեց հաշտության պայմանագիր, որով բյուզանդացիները ճանաչեցին սելջուկների տիրապետությունը Հայաստանի և փոքր Ասիայի վրա։ 1074 թ. հաստատվեց սելջուկյան պետության իշխանությունը փոքր Ասիայում։ Հայաստանի տարածքում ստեղծվեցին Մանազկերտի, Խլաթի և այլ սելջուկյան իշխանություններ։ Երկիրը հայտնվեց ծանր վիճակում։ Օտար քոչվոր անասնապահական կենցաղը ծանր հարված հասցրեց Հայաստանի պետությանը։ Կրկին մեծ չափեր ընդունեց արտագաղթը։

Աշուն

Մշուշների շղարշի տակ

   Մշուշների շղարշի տակ ես միշտ ինչ-որ ձայն եմ լսում։ Մի օր ես որոշեցի ստուգել թե ինչ է այնտեղ և տեսա մի աղվես և երկու ձագուկ։ Աղվեսը մտածեց թե իր ձագերին սպառնում է վտանգ և վազեց իմ ետևից։ Ես շատ արագ էի փախչում, այնպես, որ աղվեսը չէր կարող իմ ետևից հասցնել։ Մի պահ աղվեսը հասկացավ, որ ես չէի ուզում սպառնել վտանգ իր ձագուկներին և վերադարձավ իր բույն։ Այդ դեպքից հետո ես էլ չէի զարմանում մշուշի շղարշի տակի աղմուկներին, այն մտածում՝ արդյոք աղվեսը ինձ էլ վտանգ չի սպառնի։

«Զարմանալի աշուն»

   Այս աշունը շատ զարմանալի էր։ Սեպտեմբեր ամիսը հուլիս ամսից շոգ էր։ Իսկ Հոկտեմբեր ամսին եկավ ձյուն։ Մի օր ես և իմ եղբայրը որոշեցինք գնալ սարեր դահուկ քշելու։ Մենք վերցրեցինք դահուկները և բարձրացանք ամենաբարձր սարին։ Հանկարծ ձյունը սկսվեց թափվել սարից։ Ես և եղբայրս արագ վազում էինք ձյունից, բայց եղբայրս միամիտ մնաց ճյուղի վրա, իսկ երբ ես դա նկատեցի նա արդեն ձյան կալվածքի մեջ էր։ Ես նրան այնտեղից հանեցի և մենք գնացինք տուն։ Մենք խմում էինք թեյ և պատմում այդ պատմությունը ծնողներին։

Հայաստանը միջնադարում

1. Ներկայացրե՛ք Հայոց թագավորության վերականգնման նախադրյալները:

   IX դարի կեսերին հայոց թագավորության վերականգնման համար նպաստավոր իրավիճակ էր ստեղծվել։ Միջին դարերի հզոր տերություններից մեկը՝ Արաբական խալիֆությունը, IX դարում սկսեց թուլանալ և անկման ուղի բռնել։ Զարգացման տարբեր աստիճաններում գտնվող, տարբեր լեզու, դավանանք ունեցող ժողովուրդների բռնի միավորումը մի պետության մեջ կայուն ու երկարատև լինել չէր կարող։ Նաև Հայաստանում աստիճանաբար ուժեղանում էր արաբական լուծը թոթափելու համար մղվող պայքարը։ Առանձին երկրների արաբ-ամիրաները ձգտում էին անջատվել խալիֆությունից։ Լայն ծավալ ստացած ժողովուրդական ազատագրական վզումները խարխլում էին կենտրոնական իշխանության դիրքերը։ Խալիֆության ծանր իրավիճակից օգտվում էր Բյուզանդիան։ Նա ամեն կերպ օգնում էր այն ուժերին, որոնք պայքարում էին կենտրոնի դեմ։ Այդ պատճառով խիստ սրվել էին արաբա-բյուզանդական հարաբերությունները։

   Խալիֆության թուլացման ժամանակաշրջանում Հայաստանում առաջացել էին ներքին նախադրյալներ։ Աստիճանաբար ընդարցակվում ու ամրապնդվում էր հայ-իշխանների ժառանգական հողատիրությունը, մեծանում էին նրանց կալվածքները։ Զարգանում էր գյուղատնտեսություն, արեստագործությունը, առեվտուրը։ Նախարարները անկախության էին ձգտում։ Նրանք ի վիճակի էին ղեկավարել ժողովրդական շարժումը, նամանավանդ, որ այդ շրջանում ժողովուրդը շատ համախմբված էր։ Այսպիսով առկա են թե ներքին և թե արտաքին անհրաժեշտ նախադրյալները հայկական պետությունը ամրապնդելու համար։

արևելքի պատմական ապստամբությունները

1. Ներկայացրե՛ք Վարդանանց և Վահանանց պատերազմների պատմական նշանակությունը

Հովսեփ Ա Վայոցձորցի (439-452թ.)

Շահապիվանի ժողով 443թ.

447թ. ուղղարկվում է պարսկաստանից Դենշապուհ

Վահանանց պատերազմը 481-484

Սահակ Բագրատունի- մարզպան

Վահան Մամիկոնյան- սպարապետ

Հովհանես Ամանդատունի- Կաթողիկոս և մեծ դատավոր

Ակոռի ճակատամարտը-481, ճարմանայի ճակատամարտ- 482, Ներսեհապատի – 482 

Նվարսակի հաշտության պայմանագիր -484 Վահան Մամիկոնյանի և Նիխոր զորավարի միջև

1. Դադարեցնել կրոնափոխության քաղաքականությունը

2. Կրկին թույլատրել քրիստոնեական կրոնի դավանումը

3. Չմիջամտել հայ-նախարարների ներքին գործերին և պաշտոներ չտալ հավատուրացողներին

4. Հարգել հայ-հողատեր նախարարների ժառանգական իրավունքները

2. Ներկայացրե՛ք Հայաստանի 591 թվականի պարսկա-բյուզանդական բաժանումը

   Բյուզանդիայի և Պարսկաստանի միջև գտնվող երկրները վառչաքաղաքական խոշոռ փոփոխություններ են կրում 591թ. պարսկա-բյուզանդական բաժանումով։ Հայաստանի մեջ մասը անցնում էր բյուզանդիային։ Կազմավորվում են մի շարք խոշոռ նահանգներ՝ «Մեծ մասն Մեծ Հայոց», «Մասն Մեծ Հայոց», «Չորրորդ Հայք կամ Վերին Միջագետք», «Մեծ Հայք» և այլ նահանգներ։ Հայ զորավարները հաճախ ապստամբում էին, նրանք պայքարում են Հայաստանի ազատագրման և թագավորության վերականգնման համար, նրանցից ամենահայտնին Սմբատ Բագրատունին է։

դերբայներ և բայեր

122.

3) Ծովի մեղմօրոր ալիքները դիպչեցին նրա մերկ սրունքներին, և նա սրթսրթաց։

123.

3) Հետո տիրացուին գրել է տալիս այդ երեք անունները՝ նրան ուրիշ ոչինչ չհայտնելով։

124.

2) Շատ անսպասելի կորում է նաև տիկնոջ հույսը։

125.

3) Մթության մեջ խարխափելով՝ փոքրիկներն առաջ էին շարժվում է հանկարծ իրար կպնելիս սարսափած ճչում էին ու կչկչում։

127.

4) անորոշը և վաղակատարը

128.

3) արածեցնելիս, ասացինք, մոտեցրի, վեր կացա

129.

3) Այդ մենք ենք գալու, որ հինը փոխենք, որ աշխարհին տանք սեր ու խնդություն։

130.

4) վազելիս, նկատելուց, մոտեցել, մեծացել

141.
3) Երեխաները պառկել էին առափնյա քարերին՝ արևկող անելու։

142.

2) Այնպե՝ս գգվող է երեկոն անափ...
177.
4) գրելու էի, գրել է, կգրեր, չի գրել
178.
4) բարձրացնեմ, չի մոռանա, չանցնես, լվանամ
179.
2) մոտեցար, լրեցրեց, թռավ, իջանք

Նախագիծ

ծանոթացեք մեկնարկային մեդիափաթեթին, ընտրեք մեկ նյութ, կարդացեք, գրավոր վերապատմեք 5-7 նախադասությամբ, կարդացածը բանավոր ներկայացրեք դասարանում, կարող եք նաև ռադիոնյութ պատրաստել

   Փետրվարի յոթին ծնվել է Մխիթարյան միաբանության հիմնադիր, հայագետ Մխիթար Սեբաստացին։ Հոգևոր տարածներ կան, որոնք անձեռնմխելի լինեն բոլոր ցանկացած ոտնձգությունից և ցանկացաց միջամտությունից։ Մխիթար Սեբաստացին դա լավ հասկանում էր և համարում հայ եկեղեցիները և Հայաստանը անձեռնմխելի։ Նա նպատակ էր դրել կրթել հայ ժողովրդի խավարամութն և իր համահողների հետ հաջողությամբ կատարել է դա։ Սեբաստացու կենսագիր Ստեփանոս Ագոնցը վկայում է՝ «Խոհեմութիունը, որ մարդկային գործերում աչքը կև համարուի, միշտ է ամէն տեղ փայլեցավ Մխիթարայ վրայ»։

կարդացեք Աշոտ Բլեյանի «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիր. ինչպես սկսվեց ամեն ինչ» հարցազրույցը. ծանոթացեք, ուսումնասիրեք, գրավոր եզրակացություն-հետևություն արեք

   Իմ կարծիքով Մեր կրթահամալիրի պատմուծյունը շատ հետաքրքիր և լեցուն է։ Երեք Աշոտների պատմությունը շատ հետաքրքիր էր և ցույց էր տալիս, թե ոնց կարող են երեք նման մարդիկ հասնեն իր նպատակին։ Տեխնոլոգիաների պատմությունը ցույց է տալիս մեր դպրոցի ցանկությունը միշտ զարգանալ և ընկնել ժամանակից առաջ։ Նոյեմբեր ամիսը իրականում հետաքրքիր էր և միակ տոնը, որը մինչև դրան կար դա ինչ-որ մեկի ծնունդն էր։

Դերբայներ

116.
2) նստեցնել, սառչալ, ուրախացող, խմեցնել
117.
1) Անձրևի կաթած տեղը մի մեծ խոռոչ էր բացվել։
118.
2) Դաշտի խաղաղության մեջ քնքշորեն բուրացող ծաղիկները մի պահ մեղմեցին նրա հոգու ցավը։
119.
1) Գարնանային արևը հալեցրել էր ձյունը, ու վարարած գետերը դուրս էին եկել իրենց ափերից։
120.
3) Շատ կարդալուց վնաս չկա։
121.
1) Ապրելուց քաղցր է մեռնել քեզ համար։

Արշակունիներ

1. Ներկայացրե՛ք Տրդատ 3-րդ, Խոսրով 3-րդ Կոտակ և Տիրան արքաների կարևոր ձեռնարկումները

   Տրդատ Գ-ի օրոք հզորանում են կենտրոնական իշխանությունը և բանակը։ Վերելք է ապրել երկրի տնտեսությունը։ Նոր թափ է ստանում արևտուրը, որի գլխավոր կենտրոններն էին Արտաշատը և Մծբինը։ Տրդատ Գ-ն քայլեր էր ձեռնարկում եկեղեցու տնտեսապես ապահովելու համար, բաժանելով եկեղեցիներին հողաբաժիններ։ Զարգանում է կրթությունը՝ երեխաների մի մասին տալիս են ասորի դպրոցներ, իսկ մյուսներին հելլենական դպրոցներ, որպեսզի ապագայում ունենալ լավ թարգմանիչներ։

   Տրդատ Մեծի և նրա որդի Խոսրով Գ Կոտակի օրոք 330-338թ. ամրապնդվում է Հայոց աշխարհի պաշխպանական հզորությունը, վերելք է ապրում քաղաքաշինությունը։ Մեծամոր գետի հունը փոխվել էր և Արտաշատի մոտակայքում ճահիճներ էին առաջացել։ Այդ պատճառով Խոսրովը Դվին քաղաքը կառուցապատում էր և սարքում մայրաքաղաք։ Նրա հրամանով Գառնի ամրոցից մինչև Դվին կաղնու ծառեր են տնկում, թագավորը հրամայում է անտառը լցնել կենդանիներով՝ որսի և ժամանցի համար։ Դա աշխարհի առաջին արհեստական անտառներից էր։ Այս խաղաղ վիճակը ընդատում է մազքթաց թագավոր Սանեսանը։ 335թ. նա ներխուժում էր Հայաստան։ 336թ. Վաչե Մամիկոնյանը դուրս է շպրտում Սանեսանի զորքը իրան էլ սպանում։ 336թ. Սասանյաների զորքերը ներխուժում են Հայաստան։ Վաչե Մամիկոնյանը կրիկին դուրս է շպրտում այդ զորքերը։

   Խոսրով Գ որդու Տիրանին (338-350թ.) Կոստանդիոս Բ ճանաչել էլ հայոց թագավոր, սակայն կայսրությունում պատանդ են պահել Տիրանի մի որդին՝ Տրդատը, և թոռները՝ Գնելն ու Տիրիթը։ Հռոմեական կայսրության հետ հակամարտության ընթացքում պարսից արքան ձգտում էր ասպարեզից հեռացնելու հռոմին աջակցող Տիրանին։ Հայաստան եկած Ատրպատականի մարզպան Վարազը ձերբակալեց Տիրանին ածուխով աչքերը դաղեց և տարավ Շապուհի մոտ։ Հայ-ավագանին Կոստանդիոս կայսրի մոտ պատվիրակություն ուղղարկեց՝ առաջարկելով պարսիկների դեմ կազմել դաշինք։ Շապուհը իմանալով դա ազատեց Տիրանին, սակայն նա կույր լինելու պատճառով գահ բարձրացավ Տիրանի որդին Արշակ Բ։

Բայեր

111.

1) խազմզել, պատռտել, վազվզել, քաշքշել

112.

4) թրթռալ, հեղեղել, պատռտել, կտրատել

113.

3) Այն ժամանակ, երբ շեն էր Մանասի խրճիթը, Օրանջիայի ձորակում մասրենիներ չկային, տան պատերի վրայով խլեզները չէին վազվզում, վայրի վարդերի տեղ բոստանում վարունգն էր ծաղկում։

115.

Գտա, մտա, տեսավ, կերանք, հասած, թող

4) վեցը

Արշակունիների արքայացանք

Տրդատ Ա 66-88 թ.

Պարթև-Արշակունիների

Սանատրուկ 88-110 թ.

Վաղարշ Ա 117-140 թ.

Սոհեմոս Տիգրան 140-161, 164-185 թ.

Բակուր Արշակունի 161-163 թ.

Վաղարշ Բ 185-198 թ.

Խոսրով Ա 198-215 թ.

Սասանյան հեղաշրջումը Հայաստանում 226 թ.

Տրդատ Բ 216-252 թ.

Արտավազդ Ե

Խոսրով Բ

Տրդատ Գ Մեծ 287-330 թ.

Ոսխայի ճակատամարտը 297 թ.

Մծբինի պայմանագիրը 297 թ.

Ալանների հաղթանակը և Տրդատ Բ 252 թ.

Պատմություն

1. Ի՞նչ պատմական նշանակություն ունեցավ Քրիստոնեության ընդունումը հայ ժողովրդի կյանքում

   Ինչպես հայտնի է դրախտը նկարագրվում է Եփրատի և Տիգրիսի ակունքներում։ Դրանից պարզ է դառնում, որ հավատի ակունքները Հայկական լեռնաշխարհում են։ I դարից քրիստոնեական քարոզչությունը և այլ գաղափարը միահյուսվում են։ Քրիստոսը ուղարկում է Հայոց աշխարհ Սբ Թադեոսին և Սբ Բարդուղիմեոսին, որ նրանք տարածեն քրիստոնեությունը։ Մինչև Գրիգոր լուսավորչի կողմից Հայոց եկեղեցական նվիրապետության հաստատման ժամանակները Եդեսիայում, Արտազում և Սյունիքում էին։

   III դ. Երկրորդ կեսից Հայաստանի համար քաղաքական և կրոնական իրադարձությունները պայմանավորված էին Սասանյան Պարսկաստանի նվաճողական քաղաքականության դեմ հայ ժողովրդի դիմակայությամբ։ Զրադաշտական մոգերը քանդում էին հայոց հեթանոսական պաշտամունքի շինությունները։

   Հայաստանում Քրիստոնեությունը պետական կրոն հռչակելը մեծ ազդեցություն ունեցավ հայ ժողովրդի և պետության հետագա զարգացման վրա։ Դարեր շարունակ հայ ժողովրդի հոգեվոր և գաղափարական առաջնորդն ու պաշտպանն է եղել առաքելական եկեղեցին։ Եկեղեցու հովանու տակ աշխատել ու ստեղծագործել Մեսրոպ Մաշտոցն, Մովսես Խորենացին, Դավիթ Անհաղթը, Գրիգոր Նարեկացին և ուրիշները։ Հայոց պետականության համար դժվար պահերին երբ բռնապետությունները բաժանումների են ենթարկում պետությունները Հայ-առաքելական եկեղեցին պահպանել է երկրի էթնո-հոգեվոր ամբողջությունը շնորհիվ իր նվիրապետական կառույցի։ Եկեղեցու թեմերը ներառում էին Հայաստանի ամբողջական տարածքը և դրանով էր պայմանավորված Մայր աթոռի առաջնորդությամբ ազգային գործերի տնորինության համահայկական նշանակությունը։

Հայոց լեզվի տնային

100.

Թվացել, ասաց, բարձրացել, հասան, հեռանում, մտան

3) վեցը

101.

2) հեռացել են, շտապեցին, գովերգեցին, պիտի խոսեիր

102.

4) գրոտել, կարդալ, մեղանչել, տնկել

103.

4) ուտել, հագնել, սովորել, խմել

104.

4) Բողարը ջահել շուն էր, գայլից դեռ մի քիչ վախենում էր, այդ պատճառով էլ հաչում էր դեռ հեռվից։

Սուրբ թարգմանիչներ Իսահակ և Մեսրոպ

Կարդա Տոն Սբ. թարգմանիչներ Իսահակի և Մեսրոպի նյութը, գրավոր վերապատմիր բլոգում

   Բնութագրելով Ս. Մաշտոցին և Ս. Պարթևին Լեոն գրում է. «Նրանք մեր ազգի արժանապատվությունն են։ Նրանց սկսածը շարունակում են իրենց աշակերտները։ Սահակը և Մաշտոցը առաջին էին թարգմանել եկեղեցական երգերը։»։

   Որպես անհատ, Մաշտոցը Խորենացու վկայությամբ գերեզանցել է. «Նրա մեջ չկար բարկություն և անպատվություն, այն նա բայրացակամ և բարեմիտ լինելով, երևում էր բոլորին երկնայինների սովորությամբ զարդարված։»

   Սուրբ Իսահակ Պարթևը. Ներսես Մեծ կաթողիկոսի որդին էր, Գրիգոր Լուսավորիչի տոհմի վերջին ներկայացուցիչը, որը եղել է 387 թվականից 52 տարի եղել է հայոց հայրապետության գահին։ Ս. Սահակի և Ս. Մաշտոցի ջանքերով բացվում են դպրոցներ հայ գրերով։ Լինում են հայ թարգմանչական գրականության հիմնադիրները։ Մեսրոպ Մաշտոցի և Սահակ Պարթևի աշակերտները թարգմանում են ասորեներից և հուներենից հայերեն աստվածաշունչը, իսկ Մեսրոպն ու Սահակը այն խմբագրում։ Աստվածաշունչից հայերեն թարգմանված առաջին նախադասություն է. «Ճանաչել զիմաստություն և զխրատ, իմանալ զբանս հանճարոյ։»։

   Սահակ Պարթևը Մեսրոպ Մախտոցի հետ կազմել են Մաշտոց կոչվող ծեսերի և օրհնությունների գիրքը, կարգավորել է հայոց եկեղեցիների տոնացույցը և գրել բազմաթիվ կանոններ։ Սահակ Պարթևը մահացել է 90 տարեկանում իր ծննձյան օրը (439թ. սեպտեմբերի 7) Բագրևանի Բլրոցաց գյուղում։ Մեսրոպ Մաշտոցը վախճանվել է Վաղարշապատում և թաղվել Օշական գյուղում։

թարգմանչական տոն

Կարդա Թարգմանչաց տոնի մասին պատմող տրված նյութը, գրավոր վերապատմիր բլոգում

   Թարգմանչաց տոնը ազգային-եկեղեցական տոներից է։ 1979 թվականից երեք տարին մեկ անգամ, հոգտեմբերի երկրորդ շաբաթ օրը հիշատակվում է հայ թարգմանական արվեստը Մեսրոպ Մաշտոցից սկսած և իրա աշակերտներից մինչև այս օրերը։ Պատմահայր Խորենացին վկայում է. «Մեսրոպ Մաշտոցն աստծուն աղոթքներով հասցնում է իր կամքը։ Աստվածն իր գործերը թողած լսում է Մաշտոցի աղոթքները և ցույց տալիս նրան սուրբ գրերը։ ԵՎ ոչ թե Մաշտոցի քնած ժամանակ, այն արթուն ժամանակ իր աչքերի մոտ։»

   Ս. Մեսրոպը առաջին անգամ թարգմանում է Ս. Գրքի հետևյալ տողը՝ «Ճանաչել զիմաստութիուն և զխրատ, իմանալ զբանս հանճարոյ»։ Սուրբ Սահակն ու Սուրբ Մեսրոպը իրանց աշակերտներին սովորեցնում էին թարգմանության արվեստը։ Մաշտոցի և Սահակի ջանքերով աշակերտները սովորում են թարգմանել։ Աշակերտները թարգմանում են ասորեներից հայերեն աստվածաշունչը, իսկ Մաշտոցն ու Պարթևը խմբագրում են այն։ Աստվածաշնչի թարգմանությունն այնքան հաջող էր, որ նրան կոչում են՝ «Թագուհի թարգմանութեան»։ Հայ բժիշկները մինչև հիմա հիշում են հույն, արաբ և այլ ազգի բժիշկների գործեր, որոնք մինչև հիմա պահպանվել են միայն հայոց թարգմանությունների շնորհիվ։

   Թարգմանչական գործը շարունակվել է նաև միջնադարում։ Թարգմանչական միջոցով մշակույթի մաս են դարձել տարբեր բժշկական, պատմական և ազգային արժեքներ։ 19-20 դարերում շարունակել են թարգմանչական գործը գրականության ոլորտում՝ Վահան Տեր-Գրիգորյանը(Վահան Տերյանը), Եղիշե Չարենցը և Հովհանես Թումանյանը։ Թարմանիչներն ունեն նաև սեփական միջազգային տոն, որը նշվում է Սեպտեմբերի 30-ին։

Պատմական արքայացուցակ օտար դրաձոների շրջան

1-51 թ. օտար Դրածոների շրջան

Արիոպարզանես 2-4 թ. Հռոմ

Արտավազդ Դ 4-6 թ. Հռոմ

Տիգրան Ե 6թ. Հռոմ

Էրատո 6-12 թ. Հայկական թագավորություն

Հոնոն Արշակունի 12-18 Պարսկական թագավորություն

Զենոն Արտաշես 18-34 Հռոմ

Արշակ Ա 34-35 Հայկական թագավորություն

Միհրդատ Իբերացի 35-37 Հռոմ

Անկախ ժամանակներ 37-43 թ.

Իբերացի 43-51թ.

Հրադամիզդ 51թ. Հռոմ

Հռոմի և Պարսից թագավորության պայքարը 51-66թ.

Տասամյա պատերազմ 54-64 թ.

Կոմիտասի մաֆիա

Գրիր շարադրություն կոմիտասյան հետևյալ տողերը որպես վերնագիր ընտրելով՝ «Հոգիս թիթեռ» և «Գարուն սեր»: Ցանկության դեպքում վերնագիրը կարող ես դու ընտրել:

Հոգիս թիթեռ

   Հոգիս թիթեռ մի վար մի վեր, իսկ իմ պատմությունը շատ դժվար ճանապարհի մասին է։ Ես սկսելեմ եմ համալսարան ընդունվելուց, դա շատ դժվար էր քանի որ ես աղքատ գյուղացիների ընտանիքից եմ։ Հետո ես սկսեցի աշխատել բանվոր, որպեսզի վճարեմ ուսմանս համար։ Բանվոր աշխատելը շատ դժվար էր, անգամ մի քանի անգամ ես կռվեցի ղեկավարիս հետ, հետո վերջնական հեռացա։ Ես ամուսնացա ունեցա երկու երեխա և հազար վարկ, ինքնասպան եղա։ Նոր կյանքում ես ծնվեցի մի թիթեռ, որը ամենինչ շատ հեշտ էր հասնում։

   Ես այդ անտակտի որդին եմ և ես էլ ունեցա հորս պես ճանապարհ։ Փոքր ժամանակվանից մայրիկս ինձ դաստիրակում էր, որ ես հորս պես չմեծանամ, բայց ես հենց դա արեցի։ Երբ իմ քրոջս իմ փոքր Կարինեին սպանեցին իտալացիների մաֆիան ես գնացի և այդ մաֆիայի ղեկավարի գլխից խորոված սարքեցի, իսկ մարմինը ստիպեցի ուտել ուրիշ մաֆիայի անդամներից։ Դրանից հետո անցա հորս ճամփեն՝ ամուսնություն, վարկ, բերդ և բերդում ինքնասպանությունն է։ Հոգիս թիթեռ մի վար մի վեր, լույս հովերով հևելով։

Գարուն սեր

   Այդ պատմությունը տեղի ունեցավ գարնանը։ Ես հանդիպեցի մի աղջիկ՝ սիրահարվեցի և պարզվեց, որ իր հայրը հանցագործ է, որը սպանել էր իմ հորը։ Ես նրան մի օր ասացի.

-       Դու գոնե գիտես թե ինչ ցեխ է քո հայրը։

-       Ով է քեզ թո՞ղել տենց բան ասել նրա մասին։

-       Այն, որ ինքը իմ անմեղ հորն է սպանել։

-       Ո՞նց թե։

-       Հենց այդպես։

Դրանից հետո ես սկսեցի պլան մշակել իր հորը սպանելով։ Նա ոչմիայն դրա մասին գիտեր այլ նաև օգնում էր ինձ դրա մեջ։ Հաջորդ գարնանը ես եկա իմ սերի հոր սենյակը վրեժ լուծել.

-       Բարև Մարտին։

-       Բարև հայրասպան։

-       Ի՞նչ ես խոսում։

-       Դու ինձնից լավ ես հասկանում թե ես ինչ եմ խոսում։ Դու իմ հորը սպանելես մտածելով, որ ոչ մեկը վրեժ չի լուծի, դու սխալվեցիր։

Ես սպանեցի նրան, հետո ամուսնացա Ֆրանչեսկայի հետ, բայց մի օր իր հոր նախկին թիքնապահը ինձ քցեծ իր մեքենայի տակ և ես մահացա։

դերանուներ

61.

1) Այդ ժողովից մի քանի օր հետո Նիկողոս աղան զարհուրելի ծաղրուծանակի ենթարկվեց։

63.

1) ՈՒսուցիչը նստաց էր դահլիճի տասներեքերրորդ շարքում։

64.

2) նրանք, որտեղ, նմանօրինակ, բոլոր

65.

1) այսինչ, այստեղ, այսպես, այսօրինակ

66.

3) ինքնուրույն, ինքնին, ինքսըտինքյան, ինքներեն

67.

2) Այլ է կարոտը հիմա հրավառ ու բորբ։

68.

4) Թագավորը տագնապած ու հուզախռով հայտնում է բոլորին, որ խուճապի մեջ չընկնեն և սպասեն նոր լուրերի։

69.

1) Ակսել Բակունցն առասպելի հերոսի պես ընդամենը մի քանի տարում սովորական գյուղթղթակցից դարձավ մեծ գրող։

70.

1) ամեն մի, այսչափ, որքա՞ն, ինչպիսի՞

71.

2) Ինչքա՜ն ցավ եմ տեսել ես,

    Ներգ ու դավ եմ տեսել ես։

72.

3) Ի՞նչ է ասում այդ գիրքը և ի՞նչ է բառբառում։

73.

3) ոչ մի, ուրիշ, քանի՞, ինչ-որ

74.

3) Մյուսների պես նա մոտեցավ ինձ ձեռք տալու, տխերի ծայրերն իրար դիպան, քիչ մնաց՝ ընկներ։

75.

1) երեքը

76.

2) երկուսը

Էս, իրար

77.

1) մեկ- ուր

78.

2) այսինչ, ուր, որոշ, որևիցե

79.

4) Եվրոպացի կանայք ու տղամարդիկ հավատացին, որ այդ արվեստը շատ հին է։

80.

3) ոմն, այսպիսի, նույնպես, այնտեղ

Տրդատ Գ և Արշակունիների պետական կարգ

1. Ընտրե՛ք Արշակունի նշված արքաներից մեկին և, օգտվելով տարբեր աղբյուրներից, պատրաստե՛ք նյութ նրա մասին՝

Տրդատ 3-րդ
   Տրդատ Գ Մեծ՝ Մեծ Հայքի Արշակունի թագավոր 287 թվականից։ Հայոց թագավոր Խոսրով Բ Արշակունու (272-287) որդին։ Կրթվել և դաստիարակվել է հռոմեական արքունիքում: Ըստ պատմիչներ Ագաթանգեղոսի և Մովսես Խորենացու, տիրապետելով արտակարգ ուժի, աչքի է ընկել կրկեսամարտերում, ինչպես նաև՝ Հռոմեական կայսրության մղած պատերազմներում։

   296 թ. պարսից արքա Ներսեհը պատերազմ է սկսում Հռոմի հետ։ Հռոմը պարտություն է կրում։ պատերազմական գործողությունները տեղափոխվում են հայաստան։ 297 թ. Ներսեհը պարսից բանակով հասնում է Բասեն գավառ և ճամբար դնում Ոսխա գյուղում։ Հայ-հռոմեական ուժերը ջախջախում են պարսից թագավորի զորքերը։ Ներսեսը փախուստի է դիմում։ Նա ստիպված էր հաշտություն խնդրել և տարածքային զիջումներ կատարել Հյուսիսային Միջագետքում։ 298թ. Մծբինում կնքված հռոմեա-պարսկական 40-ամյա խաղաղության պայմանագրով Ներսեհը ճանաչում է Մեծ Հայքի թագավորության անկախությունը։ Տրդատ III 298թ. վերջականապես հաստատվում է Մեծ Հայքի թագավորության գահին։

   Հռոմեական զորքերի ուղեկցությամբ 287 թվականին Տրդատը գալիս է Մեծ Հայք՝ գահը վերադարձնելու։ Նրան է միանում նաև Անակի որդի երիտասարդ Գրիգորը՝ դառնալով արքայի հավատարիմ զինակիցը։ Նա Կեսարիայում քրիստոնեական կրթություն էր ստացել։ Պարսկաստանի դեմ տարած հաղթանակից հետո Տրդատ արքան առաջարկում է Գրիգորին ընծա մատուցել Անահիտ դիցուհուն։ Գրիգորը հրաժարվում է կուռքին զոհ մատուցել։ Իմանալով նաև, որ Գրիգորը Խոսրով թագավորին սպանած Անակի որդին է, Տրդատը պատվիրում է նրան գցել Արտաշատի զնդանը (Խոր Վիրապ), ուր Գրիգորը հրաշքով ապրում է 13 տարի։

Արտաշես Ա և Տիգրան Մեծ

Արտաշեսը հյուսիսից վերադարձնում է Գուգարքը

Հարավից վերադարձնում է Տմորիք

Արևելքից վերադարձնում է Փայտակարան և Կասպից

Արևմուտքից վերադարձնում է Կարին, Դերջան և Եկեղի

   Ք. Ա. III դարի վերջին Սելևկյաններին կարճ ժամանակով հաջողվեց իրենց գերիշխանությունը հաստատել հայկական չորս թագավորությունների վրա։ Մեծ Հայքում Ք. Ա. 201 թ. Սելևկյան կառավարիչ էր նշանակվել հայ մեծատոհմիկ Արտաշեսը, իսկ Ծոփքում՝ Զարեհը։ Ք. Ա. 189-160 թ. Գահակալվել է Արտաշես Ա-ն։ Սելևկյաններն ընդարձակ ծրագրեր էին մշակել Փոքր Ասիան ամբողջությամբ գրավելու ուղղությամբ։ Նույն տարածաշրջանում ուզում էր իր ուժը տարածել Հռոմը, այդ պատճառով կողմերը սկսում են մարտել։ Վճռական ճակատամարտը եղի ունեցավ Ք. Ա. 190 թ. Մագնեսիա քաղաքի մոտ։ Հռոմեացիները տանում են հազթանակ Սելևկյան Անտիոքոս III թագավորի։ Ք.Ա. 185 թվականում Արտաշես Ա-ն հիմնադրում է Արտաշատ մյարաքաղաքը Արարատյան դաշտում՝ Երասխ և Մեծամոր գետերի ջրկիցում։ Ք. Ա. 180 թվականին հողային օրենսգիրքն է ստեղծում Արտաշեսը։ Ք. Ա. 160 թվականին մահանում է Արտաշես Ա-ին։

   Արտաշես Ա հաջորդողը իր որդի Արտավազդ Ա(Ք. Ա. 160-115 թ.)։ Ք. Ա. II դարի վերջին Պարթևստանի Միհրդատ Բ թագավորն հարձակվեց Հայաստանի վրա։ Չնայաց այն փաոտը, որ հայկական զորքը կարողանում է պարթևական զորքերը Հայաստանից դուրս շպրտել և ամրապնդվել Արտավազդ Ա-ն ստիպված է լինում իր եղբորորդուն՝ Տիգրանին (ապագա Տիգրան Բ Մեծը), պատանդ տալ պարթևներին։

Վիլ-Ժուիֆ հոգեբուժարանի արխիվները. Կոմիտաս

Ծանոթացիր «Վիլ-Ժուիֆ հոգեբուժարանի արխիվները» նյութի հետ, փորձիր վերաբերմունք արտահայտող տեքստ գրել:

Վիլ-Ժուիֆ հոգեբուժարանի արխիվները

   Ես համարում եմ, որ Կոմիտասի հոգեբուժարան ընկնելու պատճառը ոնց միշտ թուրքերի ցանկությունն է հայերին ոչնչացնելը։ Նրանք որոշեցին, որ եթե ճակատագիրը բերում է նրանց հնարավորություն վերացնել Կոմիտասին, ապա նրանք այդ հնարավորությունը չեն բաց թողնի։ Հենց դա է պատճառը, որ Կոմիտասը ընկավ հոգեբուժարան, նրան ուղղակի թուրքական մեծ երեսները ֆրանսիայում հասարակությունից անպատճառ փակեցին։ ԵՎ եթե նրանք այդպեսզի բան չկարողանայն անել, ապա Կոմիտասը չէր փակված լինելու հասարակությունից։ Լուիզ Ֆով-Հովհանիսյանը ճիշտ արեց, որ պաշտպանեց դեսերտացիան, որով հետև եթե նա չպաշտպաներ ապա շատ քիչ մարդիկ կիմանային իրականությունը կապված Կոմիտասի հոգեկան վիճակի հետ։

Ածական վարժություններ

42.

1) Միամիտդ դարձար բանսարկուների ձեռքին խաղալիք։

43.

2) Անցավ կյանքս մի գիշերվա երազի պես։

44.

2) Կյանքս անցողիկ է,աշխարհս ունայն։

45.

3) որոշիչ

46.

3) Ճիշտ է մենք նրանց չենք տեսնում, բայց դրա փոխարենը նրանք մեզ միշտ պահում են իրենց տեսադաշտում։

47.

3) Արքայադուստրն զգում էր այդ երկնային բուրմունքը, արբեցած էր նրանով։

48.

2) անշուշտ, հիմնովին, խաչքար, զորակոչիկ

49.

1) արևելյան, թունավոր, մարդկային, քնքուշ

50.

2) առաջնային, այսպիսի, բարձրորակ, մշտապես

51.

1) Սպանությունը կատարվել էր գյուղից հեռու, և այդ նույն օրից էլ Սիմոնը հանդիպած յուրաքանչյուր մարդու պատմում էր իր գլխով անցածը բոլոր մանրամասնություններով։

52.

3) Ծնողները պարտավոր են իրենց զավակներին որակյալ կրթությամբ զինել։
53.

4) Իրենք թեկուզ մի թեթև բարկացան, բայց դա լավ էր եղել ավելի, քան բոլոր խնամախոսնելով ու նշանդրեքներով ամուսնությունները։

54.

4) Շուկայում նա գերադասում էր մրգավաճառների խանութները, որոնք գրավում էին հրապարակի մեծագույն մասը։

55.

3) Ամեն տեսակ երգ երգեցի. Ամենից լավ տաղն է էլի,

    Սայաթ-Նովի անմահական, դրախտային խաղն է էլի...

56.

Ամենակուլ, ամենազորեղ, ամենահաղթ, ամենագնաց

3) չորսը

57.

Անտանելի, առատաձեռն, մետաքսե, նրբազգաց

2) չորս

58.

3) հնգյակ, եռակի, առաջնային, միավոր

59.

3) Քսանամյա արքայազնը նստեց բազմոցին, և կրկին ջերմ արտասուքըսկսեց հեղեղի նման թափվել նրա աչքերից։

60.

2) Ինձ խմբի ավագ նշանակեցին, ու ես տեսա, որ թեկուզ փոքրիկ, թեկուզ յոթանոց խմբի գլուխ կանգնելն ինձ դուր է գալիս։

Երվանդունիների թագավորություն

   Ք. Ա. VII դարի առաջին կեսին հայկական լեռնաշխարհի հարավ-արևմուտքում վերականգնվել էր Հայկազունների ավագ ճյուղի իշխանությունը՝ Սկայորդու գլխավորությամբ։ Սկայորդու որդին Պարույրը միավորեց վանա լճից մինջև Եփրատ ընկած ողջ տարածքը։ Պարույր Նահապետը ճանաչվեց հայոց թագավոր։

   Ք. Ա. 580-570ական թթ. Պարույրի հաջորդներից նշանավոր դարձավ Երվանդ Ա Սակավակրածը, նրա անունով էլ կոչվեծ ճյուղերից մեկը Երվանդական։ Երվանդ Սակավակյացի օրոք հայոց թագավորույունը ուներ քառասուն հազարանոց հետևաք և ութ հազար հեծյալ զորք, որը այդ ժամանակ շատ մեծ թիվ էր կազմում։ Թագավորությունը հասնում էր մի կողմից կուր գետ, մյուս կողմից սև ծով, ինչպես նաև Մարաստան և միջագետք։

   Մարաստանի գերիշխանությունը վերածվեց Ք. Ա. VI դարի կեսին երբ Երվանդ Ա-ի որդին Տիգրան Ա-ը Պարսից արքա Կյուրոս մեծի հետ ապստամբեց Մարաստանի դեմ։ Աբստամբության հաջողությունից հետո Տիգրանի իշխանությունը Հայաստանից բացի տարածվում էր նաև՝ Կապադովկիայի, Վրաստանի և Աղվանքի վրա։ Մովսես Խորենացին գրել է Տիգրան Ա-ի մասին՝ «Նա մեր թագավորներից ամենահզորը և ամենախոհեմն էր և նրանց բոլորից քաջ»։ Տիգրանը մահացավ Ք. Ա. 525 թվականին գահը անցավ նրա որդին Վահագնին։

   Ք. Ա. 521 թվականին բազում պատերազմերից հետո Հայաստանը ճանաչում է Աքեմենյանների գերիշխանությունը, սակայն պարսիկները գնում են որոշ զիճումների։ Երվանդականները ունեին լիակատար ներքին ինքնավարություն, սեփական դրամ։ Ք. Ա. 520 թ. Աքեմենյան տերությունը բաժանվում է քսանմեկ վառչական միավորուների՝ սատրապությունների։ Հայաստանի սատրապությունը շարունակում էին ղեկավարվել Հայկազուն-Երվանդական կողմից։ Հայաստանը՝ որպես Աքեմենյան տերության կազմում մնաց Ք. Ա. 331 թվականը։ Հայաստանը տասներեքերրորդ սատրապությունն էր։ Ք. Ա. 336 թվականից հետո Հայաստանի սատրապ է դարձել Երվանդ Գ, որին էլ վիճակված էր վերականգնել Հայաստանի անկախությունը։

վարժություններ

22.

Դուստր, շուն, մանուկ, հորեղբայր, տանտեր, աղջիկ

3) վեցը

23.

4) փոթորիկ, առու, վայրկայան, սարդ

24.

4) գետաձի, տիկին, քաղաքադուռ, ամառ

25.

1) այգի, արարել, որդի, կաղին

26.

1) գինի, գարի, հայելի, սպասել

27.

4) Անին չէր մոռացել ոչ նրա սև վերարկուն, ոչ գունատ դեմքը։

28.

Գինի, որդի, վարդենի, սոճի, կաղին, գրել, տատ

2) յոթը

29.

4) լեռ, անկյուն, գարուն, փրկություն

30.

4) աներ, հանքատեր, տալ, հորաքույր

31.

1) գիշեր, ամիս, շաբաթ, ժամ

32.

4) երբ, ամառ, այսօր, ժամանակ

33.

2) գարուն, տուն, բազմանկյուն, ջրշուն

34.

1) սյուն, շարժում, տուն, ուրախություն

35.

3) թողություն, սրություն, հիմնասյուն, կարկաչյուն

36.

1) եղբայր, գարուն, դեղատուն, բազմանկյուն

37.

4) բոլորը

38.

4) Գարունը այգիներից բերում էր ծառերի բույրը, մեզ պարուրում անասելի ջերմությամբ։

39.

4) Մի գլորիր ինձ, երբ ընկած եմ ես,

ԵՎ մի կործանիր անօգ գայթածիս։

40.

1) Ժամանակը լավագույն ուսուցիչդ է։

Գրականությունից հանձնարարած շարադրություններ

«Անկախության վերաբերյալ իմ պատկերացումները»

   Իմ պատկերացումով անկախությունը դա այն է երբ մարդուն ոչինչ չի ստիպում իր կամքին դեմ բան անել իր աշխատանքից դուրս բացի օրենքից։ Երբ իր աշխատանքը չի արքելում գնալ ուրիշ երկիրներ։ Անկախ լինելու դեպքում մարդը ոչմեկի գերին չէ և ստրուկը չէ։ Երկրի անկախությունը դա իմ վերաբերմունքով այն է, որ երկիրը ոչ մի ուրիշ երկրին չի ենթարկվում, որ այդ երկրի փոխարեն ոչ մի ուրիշ երկիր որոշումներ չի ընդունում։ Ամենա ուժեղ անկախության օրինակը դա Գրանթ Թհեֆտ Ավտո (ԳՏԱ) համակարգչային խաղն է։ Բայց իրական կյանքում մարդը պետք է ենթարկվի օրենքին և չգողանա մեքենաներ և մարդկանց չսպանի։

հայ-թուրքական հարաբերությունները

   Հայ-թուրքական հարաբերությունները ըստ ինձ շատ վատն են։ Դա զարմանալի չէ, քանի որ թուրքական իշխանությունը ուզում է թալանի ողջ Հայաստանը, յուրացնի բոլոր հայկական հողերը և սպանի բոլոր հայերին։ Հայերն էլ իր հերթին շատ լավ են հիշում այդ ցավերը, երբ սպանվել են միլիոնավոր հայեր մենակ նրա համար, որ հայեր են։ Թուրք ժողովուրդի մեջ կան ոնց լավ այնպես ել վատ մարդիկ։ Մի մասը լավ են վերաբերվում հայերին և ամաչում են իրենց ազգի արածներից, իսկ ուրիշ մասը անիծում են հայերին և հավատում են իրենց պատմության դասագրքերի գրած բոլոր ստերին։ Հայ ժողովրդրի մի մասը գիտաքցում է, որ այդ ամենինչի մեջ մեղավոր են ոչ այնքան մարդիկ ինչքան թուրքական իշխանությունները, իսկ ուրիշ մասը անիծում է այդ ամենինչի համար անգամ սովորական մարդկանց։

Վանի արքաները

Սարդուրի Ա Ք. Ա. 835-825 թ.

Իշպուինի Ք. Ա. 825-810 թ.

Մենուա Ք. Ա. 810-786 թ.

Արգիշտի Ա Ք. Ա. 786-764 թ.

Սարդուրի Բ Ք. Ա. 764-735 թ.

Ռուսա Ա Ք. Ա. 735-710-ական թ.

Արգիշտի Բ Ք. Ա. 710-ականից-685 թ.

Ռուսա Բ Ք. Ա. 685-645 թ.

Հայոց լեզվի վարժությունները

11.

2) սերմնացան, զորամաս, անասնապահ, հրձիգ

12.

1) տեսակետ, օրացույց, շարասյուն, ռուս

13.

Մեծատուն, կրունկ, նստացույց, գրավատուն, գրոշ, հացատուն, պատճեն

4) յոթի

14.

1) գործատերեր, նշագեղձեր, կողմնացույցներ, լեզվաբաններ

15.

2) տոհմածառեր, հենասյուներ, թոռնատերեր, քղանցքներ

16.

1) բամբիռներ, վերնագրեր, հողաթմբեր, ծոռեր

17.

Ճամփեզրեր, քարայծներ, մանկագիրներ, սպիեր

1) չորսում

18.

4) իրար, օրվա, տիկնոջ, թառմայի

19.

4) մարդուց, գինուց, ամուսնուց, այգուց

20.

1) ձիուց, պատարագից, գոտուց, մարդուց