Համո Սահյան

·         քո ընտրությամբ վերլուծիր բանաստեղծություններից մեկն ու մեկը

Երեխայի պես

   Այս բանաստեղծությունում Համո Սահյանը նկարագրումմ է իր ցանկությունները, որ նա երեխայի պես ուզում է քնել այն ժամանակ երբ պառկելու ցանկություն չկա, և ուզում է ուտել կուշտ ժամանակ։ Համո Սահյանը նույնպես այդ բանաստեղծությունում նկարագրում է իր կյանքի անցած ճանապարհը, որը իրեն շատ հոգնեցրել է։ Ես կարծում եմ, որ եթե մարդը կյանքից ոչինչ չի հասկանում, ապա ինքը պարտավոր է կարդալ այդ բանաստեղծությունը,, որպեսզի իմանա, որ նա այդպեսզի միակը չի։

Ջրի պես

   Այդ բանաստեղծությունում Սահյանը ցույց է տալիս, թե ինչպիսի հեշտ, անհոգս և կարևոր կյանք ունի ջուրը։ Սահյանը այդ բանաստեղծությունում ցանկություն էր արտահայտում, որ մարդիկ էլ ամեն դժվարություն ընդունեն հեշտությամբ, ամեն ծանր վիճակում լինեն անհոգս և միշտ օգուտ պատճառեն։

Երկրի Արտաքին և ներքին անվտանգության ապահովումը

Ուսումնասիրե՛ք ՀՀ կառավարության 2019թ. զարգացման ծրագրի 2-րդ կետը և ներկայացրե՛ք ձեր կարծիքն ու տեսակետը՝ Կետ 2. Արտաքին և ներքին Անվտանգության ապահովումը։

   Արտաքին և ներքին անվտագության ապահովումը երկրի ամենա կարևոր

գործոններից են։ Ես համարում եմ, որ պետք է զարգացնել արտաքին և ներքին անվտանգությունները։ Արտաքին անվտանգության ապահովման հիմնական միավորը դա բանակն է։ Իմ կարծիքով պետք է զարդացնել՝ զինվորի կարողությունները, գնել լավ զենք և ունենալ մասնագետներ, որոնք կարողանում են օգտվել այդ զենքերով և կսովորեցնեն օգտվել այդ զենքերով մեր զինվորներին։ Հակառակ դեպքում մենք կլինենք Ադրբեջանի բանակի դրությունում, որն ունենալով թանկարժեք սպառազինություն չունի անհլաժեշտ քանակի պատրաստված զինվորներ, որոնք կկարողանայն կիրառոլ այն։ Զինվորը պետք է լինի և հմուտ պատրաստված, և հոգեպես պատրաստ լինի պաշտպանել իր հայրենիքը։ Ոչ պակաս կարևոր է ներքին անվտանգության ապահովումը։ Ես կարծում եմ, որ պետք է զարգացնել՝ ոստիկանության աշխատանքը ավելի լուրջ պատրաստել մարդկանց այդ մասնագիտությանը, պետք է նաև զարգացնել դատական համակարգը և դարձնել այն անկաշառակեր և բոլորին հավասար օրենքի հանդեպ։ Ներքին անվտագության մեջ պետք է զարգացնել նաև՝ պարենային անվտանգությունը, որ երկիրը ինքը կարողանա ապահովել անվտանգ բարորակ սննդամթերքով։ Ներքին անվտանգության համար պետք է նաև, որ երկիրը պատրաստ լինի տարբեր աղետ վիճակներին։

I-ին Համաշխարհային Պատերազմ

1. Ներկայացրե՛ք 1-ին աշխարհամարտի մասնակից գլխավոր երկրների նպատակները:

   1914 թ․ Եվրոպայում երկու դաշինքներ Եռյակ միությունն և Անտանտան սկիզբ դրեցին պատերազմին, որի նպատակները կրում էին իմպերիալիստական և անարդարացի բնույթ։

   Գերմանիան ձգտում էր ստեղծել եվրոպայի կենտրոնում «Մեծ Գերմանիա» պետություն։ Գրավվել Ֆրանսիայի, Մեծ Բրիտանիայի և Բելգիայի գաղութները։ Ռուսաստանից խլել ՈՒկրաինան, Լեհական հողերը, գերիշխել Բալկանյան թերակղզում և Մերձավոր Արևելքում։ Գերմանիային դաշնակից Ավստրո-Հունգարիան խնդիր է դրել Գերմանիայի հետ գրավվել սլավոնական նորաստեղծ պետությունները՝ գրավվել Սերբիան, Չեռնոգորիան, Ռուսաստանի կազմում գտնվող լեհական հողերը, գերիշխելու Անդրիատիկ, Սև և Էգեյան ծովերում։ Իտալիան ձգտում էր Ավստրո-Հոնգարիայից խլելու Անդրիատիկ ծովի հյուսիսային ափերը, Ալբանիան, հողեր Փոքր Ասիայում, Էգեյան ծովի կղզիները և գերիշխել Միջերկրական ծովում։

   Օսմանյան տերությունը խնդիր է դրել մասնատել Ռուսաստանը, գրավվելով Արևելյան Հայաստանը, Վրաստանը, ամբողջ Կովկասը, Ղրիմը, Միջին Ասիան, իսկ Իրանից՝ Իրանական Ատրպանակը։ Իշխանության գլուխ գտնվող երիտթուրքերը ուզում էին այդ զավթումներով զարգացնել պանթյուրքիզմը, որի նպատակներից մեկն է հայերի զանգվածային ոչնչացումը։

   Մեծ Բրիտանիան նպատակ ուներ ամրապնդելու իր գաղութային կայսրության ամբողջականությունը և ջախջախել Գերմանիային։ Բացի այդ Մեծ Բրիտանիան մտադիր էր մասնաատել Օսմանյան կայսրությունը, տիրել Միջագետքում, Պաղեստինայում, Արաբիային և ամրապնդվել Եգիպտոսում։ Ֆրանսիան ուզում էր այդ պատերազմում ոչ միայն վերադարձնել 1871 թվականում կորցրած Էլզասը և Լոթարինգիան, այլև զավթել հանքերով հարուստ Հռենոսի ձախ ափը։ Ֆրանսիան նաև նպատակ էր դրել գրավվելու Սիրիան, արաբական այլ հողեր, Կիլիկիան և գերմանական գաղութները։ Ռուսաստանը ձգտում էր ջախջախել Գերմանիան և Ավստրո-Հունգարիան մասնատել Օսմանյան տերությունը, մասնատել Բոսֆորը և Ղարդանելի նեղուցները, Արևմտյան Հայաստանը, հասնելու Միջերկրական ծով։Ռուսաստանի ծրագրի մեջ էր նաև մտնում Ավստրո-Հունգարիայի կազմում գտնվող Գալիայի նվաճումը։ Ճապոնիան մտադիր էր ոչ միայն Խաղաղ օվկիանոսում խլել Գերմանական գաղութները, այլև տիրելու Չինաստանը։

   Առաջին աշխարհամարտի որոշ մասնակից երկրները մասնակցում էին իրենց երկիրը ազատագրման համար։ Դրանք էին՝ Սերբիան, Չեռնոգորիան, Հայաստանը և այլն։

Գոյականների հոգնակի ձևերը

Գոյական անուն

 1։ Դո՛ւրս գրել այն բառերը, որոնցում գրաբարյան ն վերջնահնչյունը հոգնակիի կազմության ժամանակ չի վերականգնվում, բայց վերականգնվում է բառակազմության ժամանակ։
Կողմ, բեռ, գառ, դուռ, մաս, թոռ, լեռ, ծունկ, ծոռ, հարս, սերմ, ձուկ, մուկ,
նուռ։

Դուռ, գառ, բեռ, թոռ, լեռ, ծունկ, ծոռ, ձուկ, մուկ․

 2։ Առանձին սյունակներով դո՛ւրս գրել եզակի և հոգնակի
գոյականները։ Երեք եզակի և երեք հոգնակի գոյականներով կազմել նախադասություններ։
Ես նայում եմ սեգ Արագած սարին,

Դարերի ձյուն կա նրա կատարին,

Ժայռեր կան այնտեղ շանթերից կիսված,

Հողմերից ծեծված, արևից կիզված,

Եվ անդունդներ կան գագաթներն ի վար

Վշտի պես խորունկ, ցավի պես խավար…

Սակայն լանջերին արև՜ է, գարո՜ւն,

Աղբյուրն է խոսում, խայտում է առուն,

Բուրմունքը թևին՝ զեփյուռն է խաղում,

Բոսոր կակաչն է հովից ծիծաղում,

Ծաղիկն է բուսնում ժայռին ու քարին,

Թեկուզ դարերի ձյուն կա կատարին,

Թեկուզ հողմածեծ գագաթներն ի վար

Անդունդներ կան մութ, վշտի պես խավար։

Վահագն Դավթյան

եզակի․ Արագած, սար, կատար, արև, վիշտ, ցավ, արև, գարուն, աղբյուր, առու, զեփյուռ, բուրմունք, հով, ծաղիկ, ժայր, քար, դար, ձյուն, կատար, վար, վիշտ, կակաչ, ձյուն

Հոգնակի․ դարեր, ժայռեր, շանթեր, հողմեր, անդունդներ, գագաթներ, լանջեր

Երբ մեզ ասեցին, որ ձյուն է գալու մենք չհավատաացինք։

Ես ասեցի իմ ընկերոջը, որ ավելի լավ է մեկ կակաչ նվիրել քանզի ոչինչ չնվիրել։

ՄԵշեկ դար է հարկավոր, որ այս լանջերը հասկանալ։

Շանթեր այս գյուղում այնքան հաճախ էին գալիս, որ մեկ օր նույնիսկ ամբողջ գյուղը շանթի մեկ հարվածից այրվեց։

Դարեր անցան, բայց հայերը չկորցրին իրենց հզորությունը։

3։ Գտնե՛լ, թե որ շարքերի բոլոր բառերի հոգնակին է կազմվում –եր վերջավորությամբ։
1. բեռնարկղ, բառատետր, բնագիր, պատմագիր
2. գլխաշոր, դեղատոմս, ձկնորսանավ, ամսագիր
(3). ածխակույտ, ակնաբիբ, բաժնետեր, դասաժամ
4. եզրաշերտ, թաղամաս, լաստանավ, զարդասյուն
(5). մեղրամոմ, յուղաբիծ, նավթահոր, շնագայլ
6. ջրաբույս, սառցադաշտ, որմնանկար, վարելահող
7. անվաճաղ, արքայատոհմ, բնակվարձ, գետաձի
(8). գիտափորձ, զոդաձող, երկաթալար, էլեկտրասարք
9. թոնրատուն, ճամփեզր, մատենացանկ, թիթեղագործ
(10). մեկնակետ, մարզաձև, ջրաշիթ, ուրվագիծ

4։ Գտնե՛լ, թե որ շարքերի բոլոր բառերի հոգնակին է
կազմվում –ներ վերջավորությամբ։
1. գորգագործ, որմնադիր, մեղվաբույծ, էքսկավատորավար
2. ածխահատ, գյուղատնտես, այգեգործ, երգիծաբան
3. հանդիսատես, հատապտուղ, էլեկտրամուրճ, հեքիաթագիր
4. հրուշակագործ, ձիթաբլիթ, հերթապահ, մանկաբույժ
(5). պատգամ, պատճեն, ջրատար, սննդամթերք
6. տիեզերագնաց, ուղղաթիռ, փականագործ, քարայր
7. քարհատ, առակագիր, ատամնաբույժ, արգելացանց
(8). բնանկար, գաջագործ, դեղասրվակ, խճանկար
9. ծաղկաբույծ, համազգեստ, հատապտուղ, մեդալակիր
10. նորաբնակ, շերամապահ, սերնդակից, վաճառատեղ

Ազգային շահեր

1.      Փորձե՛ք տալ «Ազգային շահ» հասկացության ձեր բնորոշումը:

   «Ազգային շահ» հասկացությունը ցույց է տալիս, թե ինչն է օգտակար և լավագույնը որևէ երկրի (ժողովրդի) համար և՝ երկրի ներսում, և՝ մյուս պետությունների համար։ Ազգային շահը դա երկրի շահերն են։ Շահը դա որևէ անձի համար ձեռնտու և օգտակար առավելություններ և հնարավորություններն են։ Նույն բաններն էլ վերաբերվում են երկրներին։ Ազգը դա մեկ երկրի և մեկ մարդկանց տեսակի պատմական կապ է։ Ազգը ունի իր սեփական լեզուն, որը ներկայացնում է մեծ արժեք։ Ազգային շահերի համար մարդիկ տարբեր ժամանակաշրջաններում պայքարում են։ Օրինակ՝ հուգենոտների պայքարը կաթոլիկների դեմ ֆրանսիայում XVI-րդ դարում։ Արցախի պայքարը 1988 թ․ Ադրբեջանից ազատվելու համար նույնպես կարելի է կոչեր ազգային շահերի պայքարում։ 2018թ․ մայիսյան Թավշյա հեղափոխություննել է կարելի կոչեր պայքար ազգային շահերի համար։
2. Ի՞նչ գործոններ են ազդում ազգային շահերի ձևավորման վրա։

   Ազգային շահերի ձևավորման վրա ազդում են․

Երկրի տնտեսական զարգացման մակարդակը,

Նրա տեղն ու դերը համաշխարհային հանրույան մեջ,

Աշխարհագրական դիրքը,

Ազգային ավանդույթները,

Հիմնական քաղաքական ուժերի դիրքորոշումները, և այլն։

   Ազգային շահերը կարող են լինել գլխավոր և երկրորդական։ Լինում են երկարատև և ժամանակավոր։

Վրացական պոեզիա

վերլուծել դուր եկած բանաստեղծությունը

Իոսեբ Նոնեշվիլի «Օջախ, դրոշ, ճշմարտություն»

Օջախ և՛ դրոշ, և՛ ճշմարտություն՝

Չեն թարգմանվում այս բառերը մեզ մոտ.

Մանկուց են ծանոթ նրանք վրացուն,

Եվ հային նույնպես մանկուց են ծանոթ:

Իր կալն ու կրակն, իր արտն ու այգին,

Իր գերդաստանը և տունը խաղաղ

Օջախ է կոչել հնուց վրացին,

Եվ հայը նույնպես կոչել է օջախ:

Այն, որ սխրանքի պսակը վրան,

Ճեղքել է բոլոր մրրիկները գորշ,

Դրոշ է կոչել վրացին նրան,

Եվ հայը նույնպես կոչել է դրոշ:

Այն, որ փարոս է եղել հուրհրան

Եվ վառվել է մեր դարավոր ճամփին,

Ճշմարտություն է հայն ասել նրան,

Ճշմարտություն է ասել վրացին:

Երեք սրբազան բառերը այս հին

Մեր միասնության զրահն են կռել,

Եվ միասնության այդ կուռ զրահին

Ոսոխներն իրենց թրերն են փշրել:

Օջախ և՛ դրոշ, և՛ ճշմարտություն՝

Չեն թարգմանվում այս բառերը մեզ մոտ.

Մանկուց են ծանոթ նրանք վրացուն,

Եվ հային նույնպես մանկուց են ծանոթ:

   Այս բանաստեղծությունում գրողը ուզում է ցույց տալ հայերի և վրացիների նմանությունը, որպես ազգ և դա անում է՝ օջախ, դրոշ և ճշմարտություն բառերով, որոնք արտասանվում են նույն ձևի ոնց հայերենում, այնպես էլ վրացերենում։ Մեր ազգերը իսկականից նման են իրար և Իոսիբ Նոնեշվիլին ապացուցեց դա նրանով, որ խիզախ հնչող մեր շուրթերից ճշմարտություն բառը նույն ձևի խիզախ է հնչում վրացու շուրթերից։ Դրոշ բառը, որով մենք կոչում ենք այն երանգները, որոնք խորհրդանշում են մեր հայրենիքը նշանակությունները կոչում են դրոշ բառով նաև վրացիները։ Օջախ բառը, որով մենք կոչում ենք մեզ հարազատ վայրերը, մոտիկներին և հարազատներին նույնպես այդ բառով կոչում են վրացիները։

Նոր և Նորագույն ժամանակների պատերազմները

1.      Նշե՛ք Եվրոպայում ռազմաքաղաքական երկու դաշինքների առաջացման պատճառները: Թվարկե՛ք մասնակից երկրներին:

   Ֆրանսիսան չէր հաշտվում ֆրանս-պրուսական պատերազմում կրած պարտությանը և Էլզասի ու Լոթարինգիայի կորստյան հետ։ Գերմանիայի կանսրել Բիսմարկը ձգտում էր մեկ անգամ ևս ջախջախել թուլացած Ֆրանսիան։ Ռուսաստանը դեմ էր դրան, քանի որ չէր ցանկանում իր հարևանությամբ ունենալ հզոր տիրություն։ Ավստրո-Հունգարիան նպատակ ուներ իր ազդեցությունը տարածելու բալկանյան երկրներում, որին խոչնդոտում էր Ռուսաստանը։ Հյուսիսային աֆրիկայում հակասություներ առաջացան նաև Ֆրանսիայի և Իտալիայի միջև։ Ֆրանսիայի հարցում Ռուսաստանի հետ համաձայնության ձախողումից հետո Բիսմարկը 1879-1883 թվականին ստեղծեց հզոր ռազմական դաշինք՝ Գերմանյանի, Ավստրո-Հունգարիայի և Իտալիայի մասնակցությամբ։ Ի հակառակ այդ դաշինքին Ֆրանսիան և Մեծ Բրիտանիան 1904թ․ ստեղծեցին «արտաքին համաձայնություն» ֆրանսերենից կրճատ Անտանտա, իսկ 1907թ․ Անտանտային միացավ Ռուսաստանը։ Մինչ դաա Մեծ Բրիտանիան վարում էր «փայլուն մեկուսացման քաղաքականություն» սակայն հզոր Գերմանիայի շնորհիվ վախենում էր կորցնել իր գահութները դա նաև պատճառ հանդիսացավ Ֆրանսիայի և Մեծ Բրիտանիայի մերձեցմանը։

   Եռյակ դաշինքի և եռյակ միության՝ Անտանտայի մրցակցությունն ի վերջո հանգեցրեց համաշխարհային պատերազմը։

բնօգտագործումը և բնապահպանությունը ՀՀ-ում

1.     Ինչ առանձնահատկություններ ունեն ՀՀ բնական պայմանները, որքանով են դրանք նպաստում հանրապետության զարգացմանը:

ՀՀ-ի բնական պայմանները մեծամասամբ լեռնային են։ Հայաստանում աճում են այնպիսի բույսեր ինչպիսին են՝ գարին, ցորենը, ալոճ փոքրատերևը, աղահասկիկը, բանբակը, ալպիական ձնծաղիկը և այլն։ Հայաստանի հողային ֆաունայում գտնվում են այնպիսի ռեսուրսներ ինչպիսին են՝ քարը, տուֆը, բազալտը, գունավոր մետաղները, պղինձը, ոսկին և այլն։ Հայաստանի բնակլիմայական պաշարններում ապրում են այնպիսի կենդանիներ ինչպիսին են՝ Սիրիական գորշ արջը, Քզաքիսը, Լեռնային Մուֆլոն, Օձակեր արձիվ, Գյուրզա, Սիրիական սխտորագորտ, Եվրոպական բվիկ, Սովորական տրիտոն և այլն։ Հայաստանում կան մոտ 1800 տեսակի բույսեր, իսկ թրչյունների տեսակները ավելի շատ են քան Եվրոպայում։ Հայաստանի ֆաունան այդքան բազմատեսակ է լեռնային բնական կլիմայի շնորհիվ։ Հայաստանում կան բազմատեսակ էնդեմիկ կենդանիներ և բույսեր։ Դրա վառ օրինակն է Ալպիական ձնծաղիկը, որը գրանցված է կարմիր գրքում և բազմանում է մենակ անդրկովկասյան լեռնաշղթայում։

2.     Ի՞նչ հետևանքներ է թողում բնօգտագործումը ՀՀ-ում: Նշեք օրինակներ:

   ՀՀ-ում բնօգտագործումը թողնում է ինչպես լավ (տնտեսության մեջ) այդպես էլ վատ (էկոլոգիայի մեջ) հետևանքներ։ Դրա վառ ապացույցը պոչամբարներն են, որոնք մոտ 19 հատ են ՀՀ-ում։ Ճիշտ է հողային ռեսուրսների արտահանումը օգնում է զարգացնել երկրի տնտեսությունը, բայց թողնում է լիքը պոչամբարներ, այդ պատճառով պետք է հողային ռեսուրսների արտահանումը ՀՀ-ում և ամբողջ աշխարհում գոնե մի քիչ կրճատվի։ Տնտեսական արտադրությունները թողնում են տարբեր թափոններ(աղբ), որը առաջացնում է էկոլոգիական խնդիրներ։ Պատճառը այն է, որ աղբը երկար ուտիլիզացիա չեն անում, իսկ եթե անում են ապա այդ ուտիլիզացիան թողնում է իրենից հետո շատ տարբեր թունավոր նյութեր օդում։ Գյուղատնտեսությունը նույնիսկ թողնում է ցանկանալ իրեն լավագույնը։ Երբ մարդիկ հնձում են բերքը, ապա որոշները իրենց ագահության պատճառով սերմերի համար թողնում են ավելի քիչ բերք քան անհրաժեշտ է, որ ավելի շատ բերք վաճառել։

3.     Ինչ առանձնահատկություններ ունեն ՀՀ բնական ռեսուրսները, որքանով են դրանք նպաստում հանրապետության զարգացմանը:

ՀՀ-ի բնական ռեսուրսները շատ են օգնում տնտեսության զարգացմանը։ Դրա պատճառն է այն, որ Հայաստանի բնական հիմնականում տուֆը, բազալտը, գունավոր մետաղներ, մոլիբդեն, պղինձ և այլն։ Վերանշված ռեսուրսները օգնում են հանրապետության զարգացմանը, քանի որ նրանցից մենք կառուցում ենք տարբեր շենքեր, տներ, կահույք, պատրաստում ենք տարբեր իրեր և ուտելիքներ, և վաճառում ենք ուրիշ երկրներին մեր ռեսուրսները։ Այդ գործողությունները օգնում են մեզ զարգացնել հանրապետությունը, քանի որ՝ այլ երկրներին ռեսուսները վաճառելով ստանում ենք գումար, որը ներդնում ենք հանրապետության համար տարբեր գործառույթներում, կահույքը, շենքերը և տները, որոնք կառուցում ենք՝ տուֆից, բազալտից, ծառերից, պղինձից և մոլիբդենից օգնում են զարգացնել ամենօրյա կյանքը։ Բացի այս ամենից նշված չեմ կարող ավելի մանրամասն չանրադառնալ սննդառեսուրսներին։ Նրանցից մենք սարքում ենք սնունդ, որի շնորհիվ մարդկությունը պահպանվում է և բազմանում, և եթե սննդառեսուրսներ չլինեյին ապա մարդկություն չեր լինի։

Զատկի ավանդույթներ

   Զատիկի տոնը կամ Քրիստոսի Սուրբ Հարությունը – քրիստոնյաների գլխավոր տոնն է։ Հայտնի է իր մասին շատ, սակայն դրա հետ կապված որոշ փաստեր ոչ բոլորը գիտեն։ Սպասելով այդ մեծ տոնի, մենք որոշեցինք բացահայտել  որոշ թաքնված փաստեր և ներկայացնել որոշ հետաքրքիր փաստեր մեր ընթերցողներին։

1. Զատիկի գլխավոր խորհրդանիշը – ներկած խաշած ձվերը – խորհրդանշում են հարությունը, նոր կյանք և առկա են շատ ավանդույթներում, որոնցից մեկը հանդիսանում է ամենահայտնին – զատկական ձվերի փոխանակումը։

2. Առավել ավանդական գույնը, որով ներկում են զատկի ձվերը դա կարմիրն է․ այն խորհրդանշում է Քրիստոսի արյունը, որը իրեն զոհաբերել է, որ փրկի մարդկությունը։ Ոնց-որ ներկայացնում է առասպելը, Մարիամ Մագդաղենացին գալիս է կայսր Տիբերիուսի մոտ և ասաց, որ Քրիստոսը համբարձվել է։ Տիբերիուսը չհավատաց և ասաց, որ դա նույնիսկ հնարավոր չե, ոնց-որ եթե հավկիթը դառնար կարմիր։ Հենց այդ պահին նվիրած իրեն ձուն դարձավ արնագույն։

3. Մեկ այլ առասպելը պատմում է, որ սովորությունը ուղարկել իրար Զատիկի արդիվ, որպես նվեր տոնական ներկած ձվերը գալիս է հռոմեացիներից, այլ հստակ այն ծագել է հեռավոր 224 թվականին։ Քրիստոնեացիները, ընդօրինակելով այդ ավանդույթը, այլ իմաստ են ներդրել դրա մեջ։