Պետական կարգը,
բանակը (Վանի թագավորություն)։
Վանի թագավորությունը ստեղծվել
է որպես իշխանություների համադաշնություն: Այս թագավորության ժամանակ Ք.Ա. VIII-VII տեղի ունեցավ համադաշնությունների անցումը կենտրոնացված պետությանը, որը բացարձակ
միապետություն էր: Պետության գլուխ կանգնած թագավորի իշխանությունն անսահմանափակ էր ու ժառանգական։ Վարչական առումով պետությունը բաժանվում էր խոշոր մարզերի, որոնք կառավարվում էին արքունի կառավարիչների կողմից։
Ելնելով քաղաքական ինչ-ինչ շարժառիթներից՝ որոշ դեպքերում նվաճված երկրներում իշխանությունը թողնվում էր նախկին թագավորներին կամ ցեղապետերին, որոնք պարտավորվում էին հարկ վճարել և իրենց զորաջոկատներով մասնակցել թագավորի արշավանքներին։
Թագավորի հովանավորը գլխավոր աստված Խալդին էր, իսկ թագավորը՝ նրա ներկայացուցիչը, որն իր բոլոր գործերը կյանքի էր կոչում նրա անունից։ Վանի թագավորության բանակը, հին արևելյան բանակների օրինակով, կազմված էր հետևակից, հեծելազորից և մարտակառքերից։ Հետևակն էլ իր հերթին բաղկացած էր տեգավորների, տապարակիրների և աղեղնաձիգների զորամասերից։ Թագավորության Հատուկ ձիաբուծարանները բանակն ապահովում էին մարտական նժույգներով։ Բանակը բաժանվում էր 3000-անոց գնդերի, որոնք էլ իրենց հերթին կազմված էին 50-ական զինվորից բաղկացած վաշտերից։ Վանյան մարտիկների հոյակապ պատկերներ են պահպանվել պեղումների ժամանակ հայտնաբերված բրոնզե սաղավարտների վրա։
Ազատ արտադրողներից հետո հասարակական ամենամեծ խավը ստրուկներն էին, որոնց հայթայթման հիմնական աղբյուրը հաղթական պատերազմներն էին։ Մոտավոր հաշիվներով միայն Արգիշտի Ա և Սարդուրի Բ թագավորների օրոք Վանի թագավորություն են բերվել ավելի քան կես միլիոն ռազմագերի-ստրուկներ։ Նրանց աշխատեցնում էին քաղաքների ու ամրոցների, տաճարների, ջրանցքների ու ճանապարհների կառուցման ու նորոգման վրա։ Այսուհանդերձ, պետության հիմնական արտադրող ուժը երկրագործ ու անասնապահ ազատ բնակչությունն էր և արհեստավորությունը, որոնցից էլ հիմնականում համալրվում էր Վանի թագավորության բանակը։
Հայկազուն-Երվանդականների թագավորությունն իր
կառավարման համակարգը ժառանգություն ստացավ Վանի թագավորությունից: Ք.Ա. VII-VIթ. Երկրի արքան կրում էր «Հայոց թագավոր» տիտղոսը: Ինչպես և Վանի արքան
նա զորքերի գլխավոր հրամանատարն էր, կարող էր պատերազմ հայտարարել, նոր քաղաքներ և
ամրոցներ հիմնադրել: Եթե Վանի պետությունում թագավորը համարվում էր գերագույն աստված
Խալդիի ներկայացուցիչը, իսկ թագավորի կառավարմանը օգնում էր Ավագների խորհուրդը ապա
Հայկազնունի-Երվանդականների թագավորությունում արքայից հետո կարևորագույն դեմքը քրմապետն
էր, ով հոգևոր գերագույն առաջնորդն էր նաև երկրի Մեծ դատավորն էր և արքայի խորհրդատվականը:
Մնացած հարցերում երկու պետությունների կառավարման ձևը միատիպ էին:
Комментариев нет:
Отправить комментарий